طالبان از حدود چهار ماه پیش، شروع به تصرف  ولسوالی‌ها کرده و تقریباً سه‌ماه طول کشید تا ۸۵ درصد افغانستان را تصرف  کرد. اما این گروه همواره از نزدیک‌شدن به دروازه شهرهای بزرگ پرهیز می‌کرد، در نتیجه این پرسش در مجامع تحلیلی و عمومی دهان‌به‌دهان می‌چرخید: چرا طالبان کلانشهرها را تصرف  نمی‌کند؟

یک اشتباه محاسباتی

یک تحلیل هم در پاسخ به این پرسش منتشر می‌شد: طالبان هنوز قدرت تصرف شهرها و اداره آن‌ها را ندارد! حتی می‌شود ادعا کرد تحلیل اصلی که ارگ کابل برپایه آن برنامه‌ریزی کرده و افغانستان را مدیریت می‌کرد همین بود؛ «طالبان قدرتی برای تصرف کلانشهرها ندارد». اشرف‌غنی و مشاورانش به این تحلیل باور داشتند و بخش جدی ولسوالی‌ها را باهدف دفاع در مراکز ولایت‌ها واگذار کردند. به‌این شکل هم ارتش را دوباره سازماندهی می‌کردند و هم با رسیدن زمستان دو طرف تا «برف‌ها آب شود» تفنگ زمین می‌گذاشتند... .

همین تحلیل موجب شد اشرف‌غنی کبریت بکشد به‌زیر همه فرصت‌های صلحی که برایش پیش آمده بود، آخرین و مهم‌ترین آن‌ها هم گفت‌وگویی که تقریباً اوایل همین ماه قرار بود با حضور کرزی، اسماعیل خان، دوستم، محقق و دیگر چهره‌ها در دوحه اتفاق بیفتد. از بین بردن این فرصت توسط غنی سبب تغییر تاکتیک طالبان به‌سمت تصرف  شهرهای بزرگ شد.

طالبان دقیقاً از ابتدای هفته گذشته شروع‌به تصرف  شهرها و در یک هفته ۲۰ ولایت را به‌طور کامل تصرف  کرد یا به‌قول افغانستانی‌ها «سقوط داد». گل سرسبد این تصرفات قندهار، هرات و هلمند است. قندهار و هرات هرکدام با بیش از یک میلیون جمعیت به‌ترتیب دومین و سومین کلانشهرهای افغانستان هستند و اکنون به‌دست طالبان افتاده‌اند. خبرهای رسیده از این دو ولایت نشان می‌دهد طالبان حداقل تاکنون رفتاری معتدل با مردم و اهالی داشته و حتی امنیت مراسم عزاداری شیعیان را هم تأمین کرده است.

حرکت بعدی طالبان

حال این پرسش مطرح می‌شود که در ادامه چه اتفاقی خواهد افتاد؟ در چنین حالتی تنها دو عنصر تصمیم‌گیرنده باقی خواهند ماند: اشرف‌غنی احمدزی و ملاهبت‌الله آخوندزاده.

غنی اعلام کرده تنها زمانی از قدرت کناره خواهد گرفت که مردم افغانستان برای او جانشینی تعیین کنند.

از آن‌طرف سهیل شاهین (سخنگوی طالبان) در گفت‌وگویی با اسپوتنیک گفته: «طالبان آماده حضور در دولت انتقالی است و تمایلی ندارد اشرف غنی، رئیس جمهوری افغانستان را برکنار کند».

مجامع جهانی از جمله کشورهای عضو شورای امنیت هم بر مسالمت‌آمیز بودن جابه‌جایی قدرت تأکید دارند و اعلام کرده‌اند اگر طالبان به‌زور کابل را تصرف  کند، به‌رسمیت شناخته نشده و منزوی خواهد شد. این همان معضلی است که طالبان در دور پیشین حکومت خود یعنی ۲۵سال پیش با آن روبه‌رو شد. در آن‌زمان نیز به‌جز سه‌کشور امارات، پاکستان و عربستان، حتی کشورهای همسایه افغانستان، طالبان را به‌رسمیت نشناختند.

بنابراین آنچه محتمل است اینکه طالبان ممکن است مزار را هم بگیرد ولی دست‌به تصرف  کابل نخواهد زد. به‌این شکل درِ گفت‌وگو را باز نگه خواهد داشت تا اشرف‌غنی مجبور باشد به‌میز مذاکره برگردد و انتقال قدرت به‌شکل مسالمت‌آمیز انجام شود. این رخداد، مطالبه عمومی را هم از غنی برای حرکت به‌سمت صلح ایجاد خواهد کرد.